Çene Eklemi (TME)

ÇENE EKLEMİ RAHATSIZLIĞI

Çene eklemi rahatsızlığı (Temporomandibular rahatsızlık) sıklıkla ağrılı çene eklemi ve çiğneme kasları ile karakterize bir durumdur. Bu durum kadınlarda erkeklere oranla iki kat fazla görülür.

Çene eklemi ve çevre kaslarda ağrı bulunması mutlaka ciddi bir problemin gelişmekte olduğu anlamına gelmez. Genellikle çene eklemi rahatsızlığı geçici olarak ortaya çıkar ve dönem dönem tekrarlayabilir. Ağrı zamanla hiç tedavi gerektirmeden yada küçük bir tedaviyle ortadan kalkar. Çene eklemi rahatsızlığı bulunan insanların yalnız küçük bir yüzdesinde ağrı belirgin ve uzun sürelidir.

ÇENE EKLEMİ

Alt çene kemiğinin iki ucu ile kafa kemikleri arasında bulunan eklemdir. Çene ekleminin kendisine ve çevresine bağlanan kaslar eklemenin pozisyonunu ve hareketlerini kontrol ederler. Hareketlerin pürüzsüz olabilmesi için iki kemik arasında yumuşak bir yastıkçık (disk) bulunur. Bu disk çene eklemini çiğneme ve diğer hareketler sırasında aşırı yüklenmeden korur.

ÇENE EKLEMI RAHATSIZLIKLARI NELERDIR?

Çene eklemi rahatsızlıklarını 3 ana başlık altında toplamaktadır.

Kas ağrısı (Myofasiyal ağrı); en sık rastlanan çene eklemi rahatsızlığıdır. Çene fonksiyonları sırasında çene , yüz, boyun ve omuz kaslarını ilgilendiren rahatsızlık yada ağrılı durumdur.

Eklem içi düzensizlikler; çenenin yada diskin normal konumunda bulunamaması yada eklem yapılarının yaralanması sonucunda oluşan rahatsızlıklardır.

Eklemde içi bozulma (dejenerasyon); çene ekleminde osteoartrit veya romatizmal artrit bulunmasıdır. Bir kişide bu durumların bir yada birden fazlası aynı anda bulunabilir.

ÇENE EKLEMİ RAHATSIZLIĞINA NELER YOL AÇAR?

Çenenin yada çene ekleminin ciddi yaralanmalarının çene eklemi rahatsızlığına neden olduğunu biliyoruz. Örneğin şiddetli bir darbe eklemin kemik yapılarında kırılmalara ya da diskte harabiyete yol açarak çenenin pürüzsüz hareketini bozabilir, ağrıya ve kilitlenmeye neden olabilir. Çene eklemindeki artrit de yaralanma sonucu ortaya çıkabilir.

Bilimsel olarak gösterilememiş olmakla birlikte alt ve üst çenedeki diş sıraları ile ilgili düzensizliklerin çene eklemi rahatsızlığına neden olabileceği ileri sürülmektedir.

Çene seslerinin ciddi çene eklemi problemlerine neden olabileceği henüz kanıtlanmamıştır. Gerçekte çeneden ses gelmesi toplum içerisinde sık görülen bir durumdur. Ağrı ya da kilitlenme gibi bir başka bulgu ile birlikte görülmediği taktirde çeneden ses gelmesi genellikle herhangi bir tedavi gerektirmez.

Bazı uzmanlar ruhsal ve fiziksel streslerinde çene eklemi rahatsızlığına neden olabileceğini öne sürmüşlerdir. Bu rahatsızlığı gösteren insanlar sıklıkla geceleri dişlerini sıkar yada gıcırdatırlar bu da çene kaslarının yorulmasına ve ağrıya yol açabilir.

ÇENE EKLEMİ RAHATSIZLIĞI BELİRTİLERİ

Muhtelif belirtiler çene eklemi rahatsızlığı ile ilgili olabilir. En sık rastlanan belirti çiğneme kaslarında ve/veya çene ekleminde ağrı bulunmasıdır. Ayrıca çene hareketlerinin sınırlanması yada eklemin kilitlenmesi, yüzde, boyunda ve omuzda yayılan ağrılar, açıp kapama sırasında çene ekleminden gelen ağrılı ‘klik’ veya gıcırdama sesleri ve alt ve üst çene dişlerinin ilişkilerinde ani ve büyük değişmeler de olabilecek diğer belirtilerdir. Baş ağrısı, baş dönmesi, kulak ağrısı ve işitme problemleri de bazen çene eklemi rahatsızlıkları ile ilgili olabilir. Unutulmamalıdır ki çene ekleminde ya da çiğneme kaslarında ara sıra rahatsızlık bulunması sık görülen bir durumdur ve genellikle üzerinde durmayı gerektirmez.

TANI

Muayene çene ekleminin ve çiğneme kaslarının ağrı veya hassasiyet yönünde el ile incelenmesini alt çenenin hareketi sırasındaki sesin dinlenmesini ve ağız açılıp kapatılırken harekette bir sınırlanma ya da çenede kilitlenme olup olmadığına bakılarak yapılır. Hastanın ve tıbbi öyküsünü incelemek çok önemlidir. Çoğu vakada bu değerlendirme sonunda ağrının ya da çene probleminin kaynağı belirlenebilir.

 

Her zaman kullanılan dişleri ve çene eklemini de gösteren filimler bu rahatsızlığı teşhis etmede genellikle işe yaramazlar. Eklemin boyalı görüntüsü olan “artrografi” , yumuşak dokuları gösteren manyetik rezonans görüntüsü, yada tomografiden yararlanılarak tanı konulabilir. Bu testler oldukça pahalıdır. Ayrıca artroskopi ile kesin tanı konabilir.

TEDAVİ

Çene eklemi rahatsızlıklarının tedavisinde akılda tutulması gereken en önemli anahtar kelimeler ‘konservatif’ ve ‘geri dönüşümlü’ dür. Konservatif tedaviler olabildiğince basittir ve sıklıkla kullanılır. Geri dönüşümlü tedaviler de çenenin ya da dişlerin yapısında veya konumunda kalıcı ve geriye dönüşümsüz bir değişiklik yaratmaz. Çoğu çene eklemi rahatsızlığı geçicidir ve daha kötüye gitmez bu nedenle basit tedaviler ile rahatsızlık ortadan kaldırılabilir. Yumuşak gıda alınması, duruma göre sıcak veya buz paketi uygulanması ve aşırı hareketlerden kaçınılması gibi önlemler sayesinde çene eklemi rahatsızlıkları hafifletilebilir. Gevşeme ve stres azaltma tekniklerini öğrenmek de hastaların çene eklemi rahatsızlıkları ile başa çıkmasını kolaylaştırabilir.

Hafif kas germe ve gevşeme eksersizlerini içeren evde yapılabilen fizik tedavi, ve kısa süreli kas gevşetici ve ağrı kesici ve şislik indirici ilaç kullanımı da diğer muhafazakar ve geri dönüşümlü tedaviler arasında sayılabilir. İlaç tedavisi içerisinde antidepresan ilaçlar da kullanılabilir. Hekim ‘splint’ ya da ‘çiğneme plağı’ adı verilen ve alt veya üst dişlerin üzerine uyan bir plastik koruyucunun kullanılmasını da önerebilir. Splint sıkma ve gıcırdatmayı azaltmaya yardımcı olabilir böylece kas gerilmesi de hafifleyebilir. Splint sadece belirli bir sure için kullanılmalı ve diş ilişkilerinde kalıcı bir değişikliğe neden olmamalıdır.

Konservatif ve geri dönüşümlü tedaviler ağrının ve kas spazmının geçici olarak giderilmesinde yararlıdır, ancak çene eklemi rahatsızlığını tedavi etmez. Eğer belirtiler zaman içinde devam ederse ya da sık sık tekrarlarsa hekiminize başvurunuz.

Eklem içi enjeksiyon ve cerrahi müdahale gibi başka tedavi yöntemleri de vardır. Bazen ağrıyan kas bölgelerine de ağrı giderici ilaç enjekte edilebilir. Cerrahi işlemler genellikle geri dönüşümlü olmayan uygulamalardır ve mümkünse kaçınılmalıdır

Az etkili olan ve problemi daha da kötü hale getirebilen geri dönüşümsüz işlemler arasında diş dizilimini değiştirecek ortodonti; kron ve köprü çalışmaları ile dişlerin kapanışını dengeleyen uygulamalar dişleri aşındırarak kapanışı dengeleyen okluzal uyumlama da geri dönüşümü olmayan diğer tedavi yöntemleridir.